Cá betta là gì hay còn gọi là cá Betta splendens đây là loài cá hoang dã thường phân bố ở vùng Đông Nam Á như Thái Lan, Campuchia, Indo và Việt Nam. Chúng thường cư ngụ ở những vùng nước nông và tĩnh như ruộng lúa, ao,hồ…. Ở những nơi có nhiệt độ thích hợp khoản từ 27 đến 30 độ C, nước mềm, có độ ph trung hoà. Cá betta đực thường chọn những vị trí được che chắn tốt như trong các bụi lúa, rong hay bên dưới lá rụng… để làm tổ bọt và dẫn dụ cá cái đến đẻ trứng. Mỗi lần sinh sản, cá betta cái đẻ hàng trăm trứng và trứng nở sau khoảng 1 ngày. Cá bột mới nở được cá cha chăm sóc trên tổ bọt thêm khoảng 3 ngày nữa cho đến khi chúng bắt đầu bơi tự do và bước vào đời sống tự lập.
Thời gian đầu, cá bột ăn các vi sinh vật có sẵn trong nước; khi đã lớn hơn, chúng bắt đầu ăn bo bo, lăng quăng hay bất cứ sinh vật nào vừa với miệng của chúng.
Những ruộng lúa có nhiều rong rêu hay các ao bèo là môi trường cung cấp thức ăn dồi dào cho cá betta nên chúng thường được phát hiện ở những nơi như vậy. Cá trưởng thành sau từ 4 đến 6 tháng tuổi và bắt đầu sinh sản. Những đợt nước lên vào mùa mưa lũ phát tán cá betta ra những vùng nước xung quanh và quá trình cứ lập đi lập lại như vậy mãi.
Cá betta: từ môi trường hoang dã đến với thế giới cá cảnh
Từ cá betta hoang dã đến cá đá Xiêm
Cá betta là loài có bản năng bảo vệ lãnh thổ cao độ; cá đực thường cạnh tranh với nhau nhau để giành lấy vị trí làm tổ bọt thuận lợi nhất. Kỹ năng chiến đấu của chúng được phát triển lên hàng “nghệ thuật” với các đòn thế hóc hiểm, bay bướm và đa dạng. Những người đầu tiên quan sát thấy các cuộc đấu nảy lửa như vậy là nông dân làm việc ngoài đồng. Từ hàng trăm năm nay, cá lia thia tức cá betta hoang dã được những người nông dân và con em của họ bắt để đá chơi với nhau vào những lúc rỗi rãi, nông nhàn hay các kỳ lễ hội truyền thống ở địa phương…
Từ cá đá Xiêm đến betta cảnh hiện đại
Cá Xiêm đuôi dài là dòng đột biến từ cá đá Xiêm và được các nhà lai tạo Thái Lan duy trì với mục đích làm cảnh. Nhưng chính Âu Mỹ mới là mảnh đất thúc đẩy sự phát triển của dòng cá này khi chúng được nhập vào những nơi đó hồi đầu thế kỷ 20. Những năm 1960, nhà lai tạo người Mỹ Warren Young lai tạo ra những con betta có đuôi dài hơn so với bình thường gọi là cá đuôi voan, trong dòng cá của ông còn xuất hiện những con cá đột biến với đuôi phân làm hai thuỳ gọi là đuôi kép. Sau đó, các dòng cá betta cảnh khác như delta, superdelta, halfmoon, đuôi tưa, betta khổng lồ và plakat cảnh lần lượt xuất hiện và làm nên diện mạo đa dạng của betta cảnh hiện đại. Sự đa dạng không chỉ thể hiện ở dạng vây mà còn ở màu sắc từ xanh dương, xanh ngọc, xanh thép, cambodian, đỏ, đen, vàng, cam, trắng, đồng, nhị sắc, đa sắc cho đến hoa văn như bướm, cẩm thạch...
Cá betta, dù là dưới bất kỳ màu sắc hay dạng vây nào, cũng là một trong số những loài cá cảnh hấp dẫn và dễ nuôi nhất. Nhưng chính halfmoon mới là dòng cá gây nên một làn sóng hâm mộ cá betta trên toàn thế giới và kéo dài cho đến tận ngày nay. Quá trình hình thành dòng cá này là một huyền thoại với trên 30 năm công phu của nhiều nhà lai tạo khác nhau ở hai bờ lục địa Âu, Mỹ.
Ngày nay, cá betta cảnh hiện đại phát triển mạnh trên toàn thế giới và ở cả Thái Lan, quê hương của chúng. Chính sự hấp dẫn, đa dạng và những huyền thoại về cá betta đã tạo ra một “lực hút” khiến ngày càng có nhiều người quan tâm và nuôi dưỡng loài cá này.
Cá betta hoang dã: “tiếng gọi nơi hoang dã”
Như mô tả ở trên, cá betta ám chỉ loài cá Betta splendens thuần dưỡng nhưng betta còn là tên của một chi cá: chi Betta. Về mặt phân loại, chi cá Bettathuộc về nhóm labyrinth. Nhóm này gồm những loài có cơ quan hô hấp phụ nằm ở phía trên mang và ngay sau mắt gọi là mê lộ (labyrinth). Mê lộ có nhiều đường rãnh và vô số mao mạch li ti mà qua đó cá có thể lấy ô-xy trực tiếp từ không khí. Đặc điểm này giúp cá tồn tại trong môi trường nghèo ô-xy hoặc thậm chí chúng có thể sống sót trong các không gian chật hẹp như kẽ nứt hay vết chân trâu qua mùa khô hạn.
